Kościół Gospe od Karmela

Kościół Matki Boskiej Szkaplerznej (Gospe od Karmela) lub Matki Boskiej Zwycięskiej wśród sosen, na ogrodzonym płaskowyżu nad Soline, zbudowany został na rzucie krzyża w formach barokowego klasycyzmu. Został wzniesiony w 1715 r. przez biskupa makarskiego Nikolę Bijankovicia na pamiątkę bohaterskiej obrony Sinja przed znacznie większą armią turecką w tym samym roku i poświęcony Matce Bożej Zwycięskiej. W XIX wieku dobudowano dzwonnicę z otwartą drewnianą loggią na kamiennych słupach. Początkowo właścicielem kościoła byli Filipini, oratorianie, których założył w 1575 roku św. Filip Neri, a od 1939 roku kościół należy do parafii Brela. 

Matka Boża z Dzieciątkiem – „Matka Boża Zwycięska”, ikona z XVI wieku, którą Zoraida Demori Staničić w przekonujący sposób przybliżyła ręce malarza pochodzenia greckiego Donata Bizamana. Donato i jego brat Angelo przenieśli się z Krety do Otranto w Apulii w pierwszej połowie XVI w. Tam utworzyli szkołę malarską o specyficznych rysach osobistych i niezwyklego charakteru bizantyjskiego. Nie wiemy jednak, skąd biskup Bijanković nabył ten obraz, który został uroczyście wystawiany przed kościołem i noszony w procesji w święto Matki Bożej Szkaplerznej i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. 

Następnie dobudowano dzwonnicę kościoła. Została zbudowana w 1833 roku przez mistrzów rzemieślniczych znanych jako Pavao Bertapelle i Antun Bertapelle, nieżyjącego już Pawla i jego wujek Jure Andrijin Štambuk z trzynastoletnim synem Andriją (w tamtych latach już pomocnikiem kamieniarza) oraz Petar Štambuk Andrijin. Podwaliny działalności tej małej dynastii kamieniarzy w Dalmacji położył budowniczy Andrija Bertapelle, który przybył z północnowłoskiego miasta Bassano w XVIII wieku. Szybko osiedliwszy się i stając się Chorwatami w Vrbosce, swoją pracą przedłużyli życie weneckiego baroku w prowincji, łącząc lokalną tradycję obróbki miejscowego kamienia z umiejętnością kamieniarza w obróbce wielobarwnego marmuru. Po ukończeniu pierwszego piętra wyżej wymienieni mistrzowie odpłynęli 17 lipca własną łodzią do rodzinnego miasta Vrboska. Transport kamienia nie był łatwy, zwłaszcza że właściciele zwykle starali się załadować na statek jak najwięcej materiału. W zatoce Radovnja na wyspie Brač, pod Selci, skąd przybyli Štambuci, załadowali różne kawałki kamienia, kanały i części okien i wypłynęli przy lekkim wietrze znanym jak burin, na godzinę przed północą przez kanał Hvar, za namową protomistrza i właściciela gajety, i wbrew życzeniom wszystkich innych. Pawła czekała we Vrbosce jego ciężarna żona z czwórką małoletnich dzieci i Antuna Bertapelle jego żona z pięciorgiem małych dzieci. Dwie mile od wyspy Brač przeciążony statek zostaje porwany przez fale i w jednej chwili opada na dno wraz z całym ładunkiem. Jure Štambuk uratował się na desce, Petar Štambuk na pokrywie jakiegoś pudełka, będąc w morzu przez piętnaście godzin, dopóki nie zostali uratowani przez rybaków, braci Barbarić w pobliżu zatoki Dubac na Hvarze. Przez Zastražišće dotarli do Vrboski, gdzie Petar opowiedział o wydarzeniu Nikoli Fabrisowi, tamtejszemu syndyku. Pechowy chłopiec Jure Štambuk poszedł ze statkiem na dno morza, mistrz Pavle Bertapelle był przez jakiś czas obserwowany na rufie statku, a Antun Bertapelle był słyszany przez trzy godziny po zdarzeniu, ale nie mogli mu pomóc.

Dlatego, gdy znajdziesz się w kościele Matki Boskiej Szkaplerznej, zapal świecę przed ikoną Matki Boskiej ku pamięci pracowitej rodziny architektów-rzeźbiarzy Bertapelle i małego Jure Štambuka, którzy zbudowali malowniczą dzwonnicę, która z ostatnim piętrem przypomina dzwonnicę przy kościele Dominikanów w Starym Gradu na Hvarze.

W trzysetną rocznicę wybudowania kościoła - 16.07.2015 jako wyraz wdzięczności mieszkańcy miejscowości Brela postawili biskupowi Nikoli Bijankoviciowi pomnik na dziedzińcu tego kościoła.